Rozdział trzeci

„Ilu jeszcze umrze zanim stanie się jasne,

że zbyt wielu już zginęło.”

- Robert Allen Zimmerman (Bob Dylan)

Rok 1941

            - I pamiętaj, że jeśli będziesz potrzebował skontaktować się z dowództwem to przekaż wiadomość Pani Janickiej, a ona zaniesie to na skrzynkę – upomniała go Zosia.

- Pamiętam, pamiętam – powiedział mężczyzna.

- Uważaj na siebie – powiedziała dziewczyna, gdy sprawdzała czy broń skoczka spoczywa bezpiecznie w jej torebce. – Do widzenia – rzekła na odchodne i wyszła z mieszkania.

            Broń musiała zanieść do siedzib dowództwa, która znajdowała się w opuszczonym magazynie na przedmieściach Warszawy. Wyszła z bloku i szybkim krokiem zaczęła przemierzać ulice stolicy. Chciała dostać się do centrum miasta, a tam znaleźć dobrego kolegę, który mógłby ją zawieźć w dane miejsce rikszą rowerową. Starała się ze wszystkich sił unikać umundurowanych żołnierzy niemieckich, którzy mogli w każdej chwili zarządzić rewizję jej torebki, a wtedy z pewnością zastrzeliliby ją na miejscu. Warszawa nie przypominała tego samego miasta, co kiedyś nim była. Nie tętniła życiem. Była cicha i zapuszczona. Wszędzie walały się ruiny po bombardowaniach hitlerowskich. Nazwy ulic były wypisywane po niemiecku i często je zmieniano na nazwiska faszystowskich przywódców. Każda oznaka buntu była krwawo tłumiona. Dlatego Ruch Oporu potrzebował w swoich szeregach wszystkich. Kobiety dostawały rolę łączniczek, rzadziej zadań z bronią w ręku. Zosię, nawet takie nie fascynowały. Nienawidziła tych wszystkich strzelb, karabinów i innych. Brzydziła się nimi. Już dawno nie spotkała się z nikim znajomym. Ludzie nie ufali sobie wzajemnie. Wszędzie mógł być ktoś, kto donosił Niemcom. Każdy dbał tylko o siebie i swoją rodzinę. Życie towarzyskie umierało, no chyba, że było się Niemcem lub dobrze postawionym Polakiem niesprzeciwiającym się władzy hitlerowskiej i na dodatek donoszącym na sąsiadów. Nikt nikomu nie ufał. Brat donosił na brata, a dziecko na rodziców. W ludziach budziły się pierwotne instynkty, czyli przede wszystkim walka o przetrwanie. Robienie wszystkiego by nie zostać wywiezionym do obozu koncentracyjnego lub przymusowych robót w Niemczech.

            Nie chciała wcale przechodzić obok getta. Jednak nie było innej drogi do kolegi z rikszą. Musiała. Próbowała nie patrzeć w tamtą stronę, ale to było silniejsze od niej. Widziała tych wszystkich wygłodzonych ludzi i wierzyła, że w ich tłumie zobaczy Janka. Ukochanego, którego straciła. Nie docierało to do niej. Wątpiła, żeby kiedykolwiek to do niej dotarło. Nie będzie miał grobu, na którym mogłaby złożyć kwiaty czy zapalić znicz. Jego ciało pewnie zostało spalone z setkami innych, którzy nie przeżyli z powodu głodu. Racje żywnościowe w getcie były znikome. Rodzice często zastanawiali się jak podzielić jedzenie między swoje dzieci. O sobie nie myśleli. Przede wszystkim chcieli zapewnić przeżycie pociechom. Naiwnie wierzyli, że uda im się przeżyć wojnę i wyjść z tej dzielnicy, która została im przydzielona. Przystanęła na chwilę. Wiedziała, że nie powinna, bo to mogło zwrócić na nią uwagę Niemców. Czuła, że jej serce ponownie pęka na pół, a potem na jeszcze mniejsze części. Rodzina Janka dalej tam była. Dalej była uwięziona w tym miejscu. Zosia nawet nie wiedziała czy oni też nie zostali zabici tylko, dlatego, że byli jego krewnymi. Nie chciała nawet wiedzieć. Śmierć i żałoba były okropnymi doświadczeniami, a ona jak na swoje młode lata i tak dostała tych lekcji za dużo. Nie wiedziała, co z bratem i ojcem. Nie miała pojęcia czy żyją. Chciała dostać od nich jakikolwiek znak, ale miała świadomość, że to jest nierealne pragnienie. Każdy kontakt z nimi mógł narażać ją i siostrę oraz matkę na aresztowanie. A co za tym idzie, że również przesłuchanie. Niemcy nie mieli litości dla kobiet. Słyszała, że katowali je tak samo jak mężczyzn. Niektóre nie przeżywały nawet jednej doby spędzonej na Pawiaku [1]. Inne nawet, jeśli przeżywały to następnego dnia czekały je kolejne dawki tortur. Zofia za nic nie chciała tam trafić. Wiedziała, że będąc w Ruchu Oporu jest na to narażona, ale nie umiała stać biernie i przyglądać się temu jak inni oddają życie za jej ojczyznę, a ona nic nie robi. Musiała walczyć. Jeśli nie dla siebie, bo nie było jej dane po wojnie żyć, to dla przyszłych pokoleń, które zasługiwały na to, by żyć w niepodległej ojczyźnie.

- Rusz się kobieto, jeśli nie chcesz żeby zaraz zgarnęli cię Niemcy – usłyszała męski głos i ktoś popchnął ją dalej.

- Przepraszam – powiedziała i chcąc czy nie poszła dalej.

            W dole ulicy zauważyła dobrego kolegę, który mógł ją zawieźć do opuszczonego magazynu na przedmieściach Warszawy. Michał, był jej kolegą z czasów licealnych. Przyśpieszyła krok. Musiała się wyrobić do godziny trzynastej, potem w tym miejscu nikogo nie będzie, a nie chciała wracać z bronią w torebce.

- Michał, masz chwilę? – spytała, gdy doszła do niego.

- Jasne, a co się dzieje?

- Muszę się dostać, tam gdzie zawsze – powiedziała.

- Siadaj.

- Wrócę już sama…

- Siadaj i nie dyskutuj. Nigdzie nie będziesz sama wracać – usłyszała.

            Ruszyli. Spokojnym rytmem przemierzali ulice stolicy. Stolicy, która lata świetności miała za sobą. Były tylko ruiny i wspomnienia tego, co najwspanialsze. Tak ciężko było przyzwyczaić się do nowej i szarej codzienności, a przecież to już ponad dwa lata, gdy Niemcy i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zaatakowali Polskę. Wszystko wtedy przepadło. Lata budowanej na nowo niepodległości zostały zaprzepaszczone. Wszystko zostało stracone. Ludzie kolejny raz stracili nadzieję i Zofia wątpiła, żeby kiedykolwiek ją odzyskali. To było zbyt dużo. Zbyt dużo sił kosztowały kolejne nieudane powstania i kolejne utraty najbliższych. Ludzie pamiętali historię niewoli i tego jak krwawo wszystko się kończyło. Władze najsilniejszych krajów na świecie z aprobatą patrzyły na to jak Hitler na początku przyłącza do Niemiec Czechosłowację. Nie sprzeciwiały się, gdy Hitler zawłaszczał kolejne terytoria Europy. Ślepo wierzyli, że taka niema zgoda spowoduje, iż Adolf Hitler nie rozpęta kolejnego piekła. Mylili się. Byli naiwni jak małe dzieci. W końcu doszło do podpisania paktu między III Rzeszą z ZSRR, który dzielił Polskę na dwie części. Zofia miała tego dość. Chciała żyć tak jak przed wojną. Chciała studiować.

- Jesteśmy na miejscu – usłyszała głos Michała i zsiadła z rikszy.

            Znajdowali się w polu. Jedyną ich zasłoną był wielki dąb, za którym się schowali. Dziewczyna dłuższą chwilę obserwowała otoczenie, a potem pewnym siebie krokiem skierowała się do opuszczonego magazynu, w którym miało odbyć się przekazanie broni. Michał mimo jej sprzeciwu szedł tuż za nią. Każda taka akcja była naznaczona dużym ryzykiem. Przecież Niemcy mogli czaić się gdzieś w pobliżu. Za każdym razem szła z duszą na ramieniu oraz szeptała modlitwę. To dodawało jej siły. W tych ciężkich czasach tylko Bóg był oparciem. Tylko Bogu mogła powierzyć swoje myśli i pragnienia oraz troski. Tylko Bogu mogła ufać. Przed metalowymi drzwiami rozejrzała się dokładnie na boki i szybko wślizgnęła do środka. Prawą dłoń trzymała w torebce na broni, by w każdej chwili mogła ją swobodnie wyjąć. Cisza, która ich otaczała była niszczona przez ich kroki. Starała się nie iść zbyt wolno, bo to mogło tylko doprowadzić do ewentualnego starcia. W końcu weszła do ostatniego korytarza.

- No w końcu jesteś – usłyszała głos dowódcy.

- Trochę się pokomplikowało – powiedziała dziewczyna i już pewnym krokiem podeszła do stojących niedaleko mężczyzn.

- Mężczyzna doprowadzony do kwatery? – usłyszała pytanie.

- Tak. Instrukcje również przekazane – odpowiedziała, a z torebki wyjęła broń, którą następnie dokładnie wytarła szmatką, w którą była zawinięte. – Melduje oddanie broni od skocza, za którego byłam dziś odpowiedzialna.

- Doskonale. Czekaj na dalsze instrukcje. Kontakt tak jak zawsze – usłyszała od dowódcy.

            Na znak zgody, kiwnęła głową i razem z Michałem skierowali się do wyjścia. Szybko opuścili posiadłość i skierowali się do miasta. Nie rozmawiali ze sobą. Każde z nich było zajęte swoimi myślami. Z Zofii zaczęła schodzić adrenalina. Zaczęło pojawiać się zmęczenie oraz w myślach ponownie zagościł Janek. Ponownie chciała zaszyć się w swoim pokoju i zasnąć. Jej życie straciło jakikolwiek sens. Pochłonięta swoimi myślami nie zauważyła, kiedy dojechali do Warszawy. Pożegnała się z towarzyszem skinieniem głowy i skierowała do mieszkania. Wymijając przechodniów próbowała odrzucić od siebie smutek i żal oraz nienawiść. W oczach pojawiły się łzy i widziała jak przez mgłę kolejne ulice, które mijała. Chciała jak najszybciej wrócić do domu i wybuchnąć niepohamowanym płaczem, którego nikt nie mógł zrozumieć. Straciła kogoś, dla kogo żyła na tym podłym świecie. Straciła sens tego, co dawało jej siłę by walczyć o kolejny dzień. Dla Janka starała się nie zwariować i nie zrobić żadnego głupstwa. Tylko myśl, że on kiedyś wyjdzie z getta dawała jej siłę. Tylko to się liczyło. Niemcy zabrali jej ostatnią iskierkę nadziei. Nienawidziła ich z każdym dniem coraz bardziej. Z trudem tłumiła w sobie chęć wykrzyczenia na cały głos jak bardzo nienawidzi otaczającego ją świata. Gdy broń spokojnie spoczywała w jej torebce to wiedziała, że każde zachowanie odbiegające od normy zostanie zauważone bardzo szybko, a co za tym idzie ona zginie na środku ulicy. Teraz, gdy broni nie miała czuła, że nic jej nie powstrzymuje, że nawet, gdy zechcą ją przeszukać, bo zacznie krzyczeć na cały głos na samym środku ulicy to i tak nie znajdą przy niej nic, co mogłoby ją wiązać w jakikolwiek sposób z Ruchem Oporu.

            Czuła, że cała się trzęsie. Przystanęła przy murze i zaczęła głęboko oddychać. Chciała się uspokoić by móc w wrócić do domu i tam dać dopiero upust swojej złości i bezsilności. Świeże powietrze wcale jej nie pomagało. Ludzie mijali ją i patrzyli dziwnie. Nie wiedzieli czy to przypadkiem nie jest jakaś niemiecka akcja, która ma na celu pojmanie niewinnych Polaków. Nikt nie chciał się narażać. Rozumiała to. Sama jednak chciała jak najszybciej wrócić do normalnego stanu, by po prostu dalej egzystować, bo życiem nie można było tego nazwać. Sama nie wiedziała, kiedy na jej policzku pojawiła się pierwsza łza. Otarła ją szybko i wolnym krokiem zaczęła kierować się w stronę mieszkania. Nagle drogę zastąpiło jej dwóch mężczyzn. Spojrzała w górę i ujrzała, że ubrani są w niemieckie mundury. Przełknęła niepewnie ślinę i delikatnie się uśmiechnęła. Poprawiła torebkę na ramieniu i już chciała się odezwać, gdy uprzedził ją jeden z nich.

- Dzień dobry. Dokumenty do kontroli – usłyszała niemiecki rozkaz.

            Pokiwała twierdząco głową, że rozumie i zaczęła szukać w torebce dokumentów. Ręce trzęsły się jej ze zdenerwowania. Zginęła pewność siebie. Jeszcze jak na złość w swojej niewielkiej torebce nie mogła znaleźć dokumentów. Cieszyła się, że kontrola przypadła właśnie na ten moment, bo gdyby dopadli ją, gdy szukała Michała wtedy nie przeżyłaby nawet pierwszych dwóch minut kontroli. W końcu jednak znalazła dokumenty.

- Dzięki Bogu – szepnęła do siebie i odetchnęła głęboko.

- Szybciej! – usłyszała ponaglenie.

            Podała dokumenty i spojrzała przed siebie. Była sporo niższa od mężczyzn, więc jej wzrok natrafił na mundur. Nie mogła spojrzeć im w twarz. Nie chciała. Nienawidziła ich. Nawet w chwili, kiedy była w niewątpliwym niebezpieczeństwie miała ochotę napluć im w twarz. Wykrzyczeć jak bardzo nienawidzi ich polityki i tego wszystkiego, co zrobili z jej pięknym krajem. Powstrzymała się jednak. Pomyślała o mamie, która nie zniosłaby tego, gdyby jej się coś stało. O jednym dziecku nic nie wiedziała, a zostały jej tylko jeszcze córki. Zosia jeszcze raz poprawiła torebkę na ramieniu. Oczekiwała jakiejkolwiek reakcji ze strony Niemców. Takie czekanie było najgorsze. Czuła, że zaraz ją skażą na śmierć lub więzienie. Dokumenty miała w porządku. Były prawdziwe. Nie potrzebowało podróbek, bo nigdy nie została jeszcze złapana przez Gestapo.

- Wszystko w porządku. Może pani iść – usłyszała.

            Pokiwała głową i z lekkim uśmiechem odeszła jak najszybciej mogła.

___________________________________________________________

[1] Nieistniejące więzienie śledcze w Warszawie, popularnie zwane Pawiakiem (nazwa pochodzi od ulicy Pawiej, przy której znajdowała się jedna z bram wjazdowych), zbudowane w latach 1830−1836 według projektu znanego warszawskiego architekta Henryka Marconiego. W latach okupacji niemieckiej 1939−1944 największe niemieckie więzienie w Generalnym Gubernatorstwie.

____________________________________________________________

Znowu strasznie długo mi się pisało rozdział. Mam nadzieję, że kolejny rozdział pójdzie mi już sprawniej. Planuję przybliżyć teraz trochę męskich postaci.

Lady Spark 

W dniu napaści hitlerowskiej na Polskę. Tym, którzy oddali życie za ojczyzne.

Nocą słyszę, jak coraz bliżej

drżąc i grając krąg się zaciska.

A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży,

wyhuśtała mnie chmur kołyska.

A mnie przecież wody szerokie

na dźwigarach swych niosły ptaki

bzu dzikiego; bujne obłoki

były dla mnie jak uśmiech matki.

Krąg powolny dzień czy noc krąży,

ostrzem świszcząc tnie już przy ustach,

a mnie przecież tak jak innym

ziemia rosła tęga - nie pusta.

I mnie przecież jak dymu laska

wytryskała gołębia młodość;

teraz na dnie śmierci wyrastam

ja - syn dziki mego narodu.

Krąg jak nożem z wolna rozcina,

przetnie światło, zanim dzień minie,

a ja prześpię czas wielkiej rzeźby

z głową ciężką na karabinie.

Obskoczony przez zdarzeń zamęt,

kręgiem ostrym rozdarty na pół,

głowę rzucę pod wiatr jak granat,

piersi zgniecie czas czarną łapą;

bo to była życia nieśmiałość,

a odwaga - gdy śmiercią niosło.

Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało

wielkie sprawy głupią miłością.

4.12.1943 

- Krzysztof Kamil Baczyński "Z głową na karabinie"